Το 1953 με έξοδα της Μητρόπολης Χαλκίδας ο Ηγούμενος της της ιεράς Μονής του Αγίου Γεωργίου Μοναχός Κοσμάς Ζαρίκος και με την επιμέλεια του Αρχιμανδρίτη τότε Χρυσόστομου Θέμελη, εξέδωσε ένα μικρό βιβλίο με το ιστορικό της Μονής. Σε αυτό αναφέρονται οι παραδόσεις για την ίδρυσή της και συγχρόνως γίνεται και μια ιστορική προσέγγιση για τον χρόνο της ίδρυσής της.
Από το σπάνιο αυτό βιβλίο φαίνεται ότι ο χρόνος κτίσης της είναι το 1751 με πρώτο ηγούμενο τον Ιωακείμ Ευαγγελινό εξ Αμελάντων Ευβοίας. Επίσης από τις τότε μαρτυρίες που αναφέρονται πιο κάτω στο απόσπασμα του βιβλίου, ήταν γνωστό λόγω των λειψάνων που υπήρχαν ότι ήταν η θέση του Μαντείου του Σελεινουντίου Απόλλωνος. Επίσης στην σημερινή θέση της Μονής υπήρχε παλαιότερη εκκλησία η υπόγεια εκκλησία στη θέση της σημερινής κατακόμβης. Αναφέρει λοιπόν ο Μοναχός Κοσμάς Ζαρίκος τα εξής :
«Κατά τον δέκατον αιώνα μ.χ υπήρχε, παρά την Αιδηψόν, ένθα σήμερον το εξωκκλήσιον της Μονής, επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου, ομώνυμος Μονή, ήτις κατεστράφη, μετεγενεστέρως. Η δε εικών, του Αγίου Γεωργίου, της καταστραφείσας του Αγίου Γεωργίου Ιεράς Μονής, ευρέθη εις τινα χαράδρα παρά το Βαλάντιον όρος, και εις ύψος 600 μέτρων, ακριβώς έναντι της βορειοδυτικής πλευράς της Μονής.
Κατά τας διηγήσεις πλείστων γερόνων, ακουσάντων πάλιν παρά παλαιοτέρων ποιμένων, κατά τας νύχτας ανεφαίνετο εις το σημείον, ένθα υπήρχε η Ιερά εικών, εν μυστυριώδες ισχυρόν φως. Ανερχόμενοι ινές κατ’ επανάληψιν, και ερευνώντες εις το σημείον, ένθα ανεφαίνετο το φως, δεν ηδύναντο να ανε΄ρουν τίποτε, διότι, μόλις προσήγγιζον, το φως εξηφανίζετο.
Ιδού πως ακριβώς διηγείται την παράδοσιν ο, εκ Γουργουβίτσηςκαταγόμενος και εν Αιδηψώ διαμένων, ευσεβής χριστιανός κ. Ευστάθιος Παπανικολάου : «Πάνε χρόνια πολλά από τότε που ήμουν μικρό παιδάκι και η γερόντισσα μάνα μου, μου διηγώταν όσα κι αυτή πάλιν είχεν ακούσει από τους δυο παπούδες της, και τα οποία σε αυτούς τα είχε διηγηθεί ένας εκατόχρονος Μοναχός της Μονής, ονόματι Μελέτιος, που ζούσε από χρόνια στο Μοναστήρι. Μου έλεγε λοιπόν ότι, όταν έβοσκαν οι τσοπάνηδες τα γιδοπρόβατά τους γύρω από τις σπηλίτσες του Βαλαντοβουνίου βλέπανε από τα βαρκά να ξεπροβαίνει ένα φως, και διαγράφοντας τόξον να φτάνει μέχρι του σημείου που σήμερον είναι η κατακόμβη, που ήταν τότε καταχωμένη από αγριόβατα και μεγάλα δέντρα. Το φως αυτό τακτικά το βλέπανε οι τσοπάνηδες, μα όταν σκαρφάλωναν για να δουν τι είναι εκεί, το φως ξαφανιζότανε.
Σ’ ένα απ’αυτούς τους τσοπάνηδες, τον παππού, του παππού της μάνας μου, βρέθηκε ένα παλιό κακογραμμένο σημειωματάριο της εποχής εκείνης, αποτελούμενο από κάτι κακογραμμένα κιτρινισμένα φύλλα χαρτιού, στο οποίον ήταν σημειωμένα κάτι δυσανάγνωστα λόγια που λέγανε, ότι ο παππούς πάλι αυτού, ένας αγαθός και ευσεβής τσοπάνος, είδε στον ύπνο του έναν ασκητή και του έδειχνε το σημείο όπου υπήρχε η κατακόμβη σκεπασμένη, να τρέξει να καθαρίσει το μέρος. Αλλά ο γέρο τσοπάνης το πέρασε για όνειρο, και δεν έκαμε όπως του είπε ο ασκητής.
Αλλά το όνειρο επαναλήφθηκε και δευτέρα και τρίτη φορά, πιο ζωηρό, αλλά και πάλι ο αγαθός τσοπάνος δεν τολμούσε να πει σε κανέναν τίποτε, για να μην τον κοροϊδέψουν. Την τετάρτην όμως φορά, αισθάνεται στον ύπνο του κτυπήματα από ον ίδιο τον ασκητή, και ξυπνώντας αισθανόταν πόνους σ’ ορισμένα μέρη του σώματός του.
Τότε κατατρομαγμένος ο γέρος μαρτυρεί, κλαίγοντας, τα πάντα στους άλλους συντρόφους του, και τότε ξεκινούν και έρχονται με τα τσεκούρια τους, καθαρίζουν με πολλούς κόπους και μόχθους το μέρος – το υποδεχθέν σημείο – και βρίσκουν την κατακόμβη, στην Αγίαν Τράπεζαν της οποίας υπήρχε η εικόνα του Αγίου Ιωάννου ου Προδρόμου, με ένα κανδήλι που έκαιγε ζωηρό».
Την φήμην της ευρέσεως της κατακόμβης, ήτις έφτασε μέχρι της Χαλκίδος, την πληροφορήθη ευσεβής τις Μοναχός, ονόματι Ευφρόσυνος, και ήλθεν ενταύθα δια να μονάσει και να ιδρύσει μονήν πέριξ της κατακόμβης. Εγκατεστάθη εντός της κατακόμβης, αναμένων παρά θεού φώτισιν και ενίσχυσιν δια την ίδρυσιν της Μονής.
Υπάρχει και η εξής παράδοση παράπλευρος, κατοίκου Αιδηψού « Κάποιος καλόγηρος από την Χαλκίδα, που τον λέγανε Ευφρόσυνον, ήλθε στα Ήλια, κι από ‘κει ανέβηκε στην κατακόμβη, για να την κάμει Μοναστήρι στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Με δάκρυα πολλά, γονατισμένος, πασρακαλούσε μερόνυχτα τον Θεόν, να μάθει αν του επιτρέπει να χτίσει Μονήν.
Τα βράδυα όμως βγαίνοντας από την κατακόμβη, για να μαζέψει μερικά χόρτα για ο βραδυνό φαγητό του, έβλεπε να λάμπει πάνω στα βαρκά, εκεί όπου είναι η πηγή του νερού του Μοναστηρίου, ένα φως.
Ο Μοναχός πήγε στο σημείο αυτό και βρήκε την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, η οποία ήταν η ίδια που υπήρχε στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στην Αιδηψό.
Προσευχήθηκε ώρες πολλές, και κατέβηκε με το σκοπό να ξανανέβη την επομένη, για να χτίσει ένα προσκυνητάρι στην εικόνα.
Μα το βράδυ ενώ κοιμόταν ευχαριστημένος στην κατακόμβη, βλέπει αστραφτερό τον Άγιο Γεώργιο να του δείχνει με το κοντάρι του τα ερείπια του ναού του Απόλλωνος, και να του λέει εκεί να χτίσει το Μοναστήρι, και να μεταφέρει εκεί την εικόνα του».
Τότε ο Μοναχός ανέλαβε την ίδρυσιν της Μονής, επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου.
Και ταύτα μεν αναφέρει η ευσεβής παράδοσις περί της ευρέσεως της Ιεράς εικόνας του Αγίου Γεωργίου, η οποία προήρχετο εκ της αρχαίας, παρά την Αιδηψό, Μονής του Αγίου Γεωργίου…».
Στοιχεία για την παλαιά Μονή έχουμε και σε αναφορές του Στέφανου Βυζάντιου ο οποίος αναφέρει ότι η Αιδηψός ήταν έδρα επισκόπου. Ο Αιδηψού κατείχε την 7ην θέση μεταξύ των εν Ελλάδι επισκόπων υποκειμένων στη Μητρόπολη Αθηνών. Είναι λοιπόν πιθανόν η Μονή παρά τας «Θέρμας» να χτίσθη αυτήν την εποχή δηλαδή γύρω στα 800 μχ. Ο χρόνος της καταστροφής της πρέπει να εξέγεται από τις πληροφορίες που μας δίνει ο Ουϊλιαμ Μίλλερ (Βλ. Χ.Δ. Φαράντου : Η Αιδηψός και αι περί αυτήν λαϊκαί παραδόσεις».
Γράφει σχετικώς ο Ουϊλιαμ Μίλλερ : «Παρά την υπόσχεση που έδωσε ο αποθανών σουλτάνος, να μη ενοχλήσεις τις Βενετικές αποικίες, καθ’ έκαστον έτος οι Τούρκοι κατέβαινον εν μικροτέρω η μεγαλυτέρω πλήθει εις την Εύβοιαν, και κατά τινα τούτων των επιδρομών περί τους χιλίους πεντακοσίους των νησιωτών απήχθησαν αιχμάλωτοι, και η πόλις Λειψώ, η αρχαία και η νέα Αιδηψός, κατεστράφη». Η καταστροφή αυτή έγινε κατά ο έτος 1414 η 1415. Την περιοχή τότε διοικούσε εκ μέρους των Βενετών η Πετρονέλα Τόκο με τον τίτλο Κυρά της Αιδηψού και Λιχάδων. Από την εποχή αυή της Ενετοκρατίας διασώζεται σήμερα ο Πύργος της Αγίας Παρασκευής και μια εκκλησία με την ονομασία «Φραγκούλα», πλησίον της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, σε ερείπια. Μετά την καταστροφή αυτή, όσοι επέζησαν μεταφέρθηκαν σε τόπους ψηλότερους. Μάλλον τότε κατεστράφη η παλαιά Μονή παρά τας «Θέρμας» και η εικόνα του Αγίου Γεωργίου να κρύφτηκε στο όρος Βαλάντιο όπου βρέθηκε πριν την κτίση της σημερινής Μονής των Ηλίων.
Για την τοποθεσία της παλαιάς Μονής του Αγίου Γεωργίου παρά τας «Θέρμας», αναφέρεται ο Γυμνασιάρχης τότε στην Αιδηψόν Εμμανουήλ Σαγκριώτης σε άρθρο του στα «Ευβοϊκά (1947)»
«Αλλά των Θερμών τούτων (η της Θέρμας ως επίσης λέγεται) προστάτης Άγιος ήτο ο τροπαιοφόρος Γεώργιος τουθ οποίου και παλαιοτέρα Μονή ήτο εγγύτατα αυτών ιδρυμένη εν τη προς Ν. και ΝΔ τετραμμένη κλιτύϊ του ρεύματος του άνω της νυν τερπνοτάτης των λουτρών θέσεως Πλατάνας κατερχομένου από της εγγύς των υψωμάτων του Αγίου Αθανασίου ράχεως προς νότια, παρά την νυν γεφύρα. Εκεί καταφανή είναι τα ερείπια της Μονής του Αγίου Γεωργίου τας Θέρμας.
βε οκτ 2008
Το 1953 με έξοδα της Μητρόπολης Χαλκίδας ο Ηγούμενος της της ιεράς Μονής του Αγίου Γεωργίου Μοναχός Κοσμάς Ζαρίκος και με την επιμέλεια του Αρχιμανδρίτη τότε Χρυσόστομου Θέμελη, εξέδωσε ένα μικρό βιβλίο με το ιστορικό της Μονής. Σε αυτό αναφέρονται οι παραδόσεις για την ίδρυσή της και συγχρόνως γίνεται και μια ιστορική προσέγγιση για τον χρόνο της ίδρυσής της.
Από το σπάνιο αυτό βιβλίο φαίνεται ότι ο χρόνος κτίσης της είναι το 1751 με πρώτο ηγούμενο τον Ιωακείμ Ευαγγελινό εξ Αμελάντων Ευβοίας. Επίσης από τις τότε μαρτυρίες που αναφέρονται πιο κάτω στο απόσπασμα του βιβλίου, ήταν γνωστό λόγω των λειψάνων που υπήρχαν ότι ήταν η θέση του Μαντείου του Σελεινουντίου Απόλλωνος. Επίσης στην σημερινή θέση της Μονής υπήρχε παλαιότερη εκκλησία η υπόγεια εκκλησία στη θέση της σημερινής κατακόμβης. Αναφέρει λοιπόν ο Μοναχός Κοσμάς Ζαρίκος τα εξής :
«Κατά τον δέκατον αιώνα μ.χ υπήρχε, παρά την Αιδηψόν, ένθα σήμερον το εξωκκλήσιον της Μονής, επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου, ομώνυμος Μονή, ήτις κατεστράφη, μετεγενεστέρως. Η δε εικών, του Αγίου Γεωργίου, της καταστραφείσας του Αγίου Γεωργίου Ιεράς Μονής, ευρέθη εις τινα χαράδρα παρά το Βαλάντιον όρος, και εις ύψος 600 μέτρων, ακριβώς έναντι της βορειοδυτικής πλευράς της Μονής.
Κατά τας διηγήσεις πλείστων γερόνων, ακουσάντων πάλιν παρά παλαιοτέρων ποιμένων, κατά τας νύχτας ανεφαίνετο εις το σημείον, ένθα υπήρχε η Ιερά εικών, εν μυστυριώδες ισχυρόν φως. Ανερχόμενοι ινές κατ’ επανάληψιν, και ερευνώντες εις το σημείον, ένθα ανεφαίνετο το φως, δεν ηδύναντο να ανε΄ρουν τίποτε, διότι, μόλις προσήγγιζον, το φως εξηφανίζετο.
Ιδού πως ακριβώς διηγείται την παράδοσιν ο, εκ Γουργουβίτσηςκαταγόμενος και εν Αιδηψώ διαμένων, ευσεβής χριστιανός κ. Ευστάθιος Παπανικολάου : «Πάνε χρόνια πολλά από τότε που ήμουν μικρό παιδάκι και η γερόντισσα μάνα μου, μου διηγώταν όσα κι αυτή πάλιν είχεν ακούσει από τους δυο παπούδες της, και τα οποία σε αυτούς τα είχε διηγηθεί ένας εκατόχρονος Μοναχός της Μονής, ονόματι Μελέτιος, που ζούσε από χρόνια στο Μοναστήρι. Μου έλεγε λοιπόν ότι, όταν έβοσκαν οι τσοπάνηδες τα γιδοπρόβατά τους γύρω από τις σπηλίτσες του Βαλαντοβουνίου βλέπανε από τα βαρκά να ξεπροβαίνει ένα φως, και διαγράφοντας τόξον να φτάνει μέχρι του σημείου που σήμερον είναι η κατακόμβη, που ήταν τότε καταχωμένη από αγριόβατα και μεγάλα δέντρα. Το φως αυτό τακτικά το βλέπανε οι τσοπάνηδες, μα όταν σκαρφάλωναν για να δουν τι είναι εκεί, το φως ξαφανιζότανε.
Σ’ ένα απ’αυτούς τους τσοπάνηδες, τον παππού, του παππού της μάνας μου, βρέθηκε ένα παλιό κακογραμμένο σημειωματάριο της εποχής εκείνης, αποτελούμενο από κάτι κακογραμμένα κιτρινισμένα φύλλα χαρτιού, στο οποίον ήταν σημειωμένα κάτι δυσανάγνωστα λόγια που λέγανε, ότι ο παππούς πάλι αυτού, ένας αγαθός και ευσεβής τσοπάνος, είδε στον ύπνο του έναν ασκητή και του έδειχνε το σημείο όπου υπήρχε η κατακόμβη σκεπασμένη, να τρέξει να καθαρίσει το μέρος. Αλλά ο γέρο τσοπάνης το πέρασε για όνειρο, και δεν έκαμε όπως του είπε ο ασκητής.
Αλλά το όνειρο επαναλήφθηκε και δευτέρα και τρίτη φορά, πιο ζωηρό, αλλά και πάλι ο αγαθός τσοπάνος δεν τολμούσε να πει σε κανέναν τίποτε, για να μην τον κοροϊδέψουν. Την τετάρτην όμως φορά, αισθάνεται στον ύπνο του κτυπήματα από ον ίδιο τον ασκητή, και ξυπνώντας αισθανόταν πόνους σ’ ορισμένα μέρη του σώματός του.
Τότε κατατρομαγμένος ο γέρος μαρτυρεί, κλαίγοντας, τα πάντα στους άλλους συντρόφους του, και τότε ξεκινούν και έρχονται με τα τσεκούρια τους, καθαρίζουν με πολλούς κόπους και μόχθους το μέρος – το υποδεχθέν σημείο – και βρίσκουν την κατακόμβη, στην Αγίαν Τράπεζαν της οποίας υπήρχε η εικόνα του Αγίου Ιωάννου ου Προδρόμου, με ένα κανδήλι που έκαιγε ζωηρό».
Την φήμην της ευρέσεως της κατακόμβης, ήτις έφτασε μέχρι της Χαλκίδος, την πληροφορήθη ευσεβής τις Μοναχός, ονόματι Ευφρόσυνος, και ήλθεν ενταύθα δια να μονάσει και να ιδρύσει μονήν πέριξ της κατακόμβης. Εγκατεστάθη εντός της κατακόμβης, αναμένων παρά θεού φώτισιν και ενίσχυσιν δια την ίδρυσιν της Μονής.
Υπάρχει και η εξής παράδοση παράπλευρος, κατοίκου Αιδηψού « Κάποιος καλόγηρος από την Χαλκίδα, που τον λέγανε Ευφρόσυνον, ήλθε στα Ήλια, κι από ‘κει ανέβηκε στην κατακόμβη, για να την κάμει Μοναστήρι στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Με δάκρυα πολλά, γονατισμένος, πασρακαλούσε μερόνυχτα τον Θεόν, να μάθει αν του επιτρέπει να χτίσει Μονήν.
Τα βράδυα όμως βγαίνοντας από την κατακόμβη, για να μαζέψει μερικά χόρτα για ο βραδυνό φαγητό του, έβλεπε να λάμπει πάνω στα βαρκά, εκεί όπου είναι η πηγή του νερού του Μοναστηρίου, ένα φως.
Ο Μοναχός πήγε στο σημείο αυτό και βρήκε την εικόνα του Αγίου Γεωργίου, η οποία ήταν η ίδια που υπήρχε στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στην Αιδηψό.
Προσευχήθηκε ώρες πολλές, και κατέβηκε με το σκοπό να ξανανέβη την επομένη, για να χτίσει ένα προσκυνητάρι στην εικόνα.
Μα το βράδυ ενώ κοιμόταν ευχαριστημένος στην κατακόμβη, βλέπει αστραφτερό τον Άγιο Γεώργιο να του δείχνει με το κοντάρι του τα ερείπια του ναού του Απόλλωνος, και να του λέει εκεί να χτίσει το Μοναστήρι, και να μεταφέρει εκεί την εικόνα του».
Τότε ο Μοναχός ανέλαβε την ίδρυσιν της Μονής, επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου.
Και ταύτα μεν αναφέρει η ευσεβής παράδοσις περί της ευρέσεως της Ιεράς εικόνας του Αγίου Γεωργίου, η οποία προήρχετο εκ της αρχαίας, παρά την Αιδηψό, Μονής του Αγίου Γεωργίου…».
Στοιχεία για την παλαιά Μονή έχουμε και σε αναφορές του Στέφανου Βυζάντιου ο οποίος αναφέρει ότι η Αιδηψός ήταν έδρα επισκόπου. Ο Αιδηψού κατείχε την 7ην θέση μεταξύ των εν Ελλάδι επισκόπων υποκειμένων στη Μητρόπολη Αθηνών. Είναι λοιπόν πιθανόν η Μονή παρά τας «Θέρμας» να χτίσθη αυτήν την εποχή δηλαδή γύρω στα 800 μχ. Ο χρόνος της καταστροφής της πρέπει να εξέγεται από τις πληροφορίες που μας δίνει ο Ουϊλιαμ Μίλλερ (Βλ. Χ.Δ. Φαράντου : Η Αιδηψός και αι περί αυτήν λαϊκαί παραδόσεις».
Γράφει σχετικώς ο Ουϊλιαμ Μίλλερ : «Παρά την υπόσχεση που έδωσε ο αποθανών σουλτάνος, να μη ενοχλήσεις τις Βενετικές αποικίες, καθ’ έκαστον έτος οι Τούρκοι κατέβαινον εν μικροτέρω η μεγαλυτέρω πλήθει εις την Εύβοιαν, και κατά τινα τούτων των επιδρομών περί τους χιλίους πεντακοσίους των νησιωτών απήχθησαν αιχμάλωτοι, και η πόλις Λειψώ, η αρχαία και η νέα Αιδηψός, κατεστράφη». Η καταστροφή αυτή έγινε κατά ο έτος 1414 η 1415. Την περιοχή τότε διοικούσε εκ μέρους των Βενετών η Πετρονέλα Τόκο με τον τίτλο Κυρά της Αιδηψού και Λιχάδων. Από την εποχή αυή της Ενετοκρατίας διασώζεται σήμερα ο Πύργος της Αγίας Παρασκευής και μια εκκλησία με την ονομασία «Φραγκούλα», πλησίον της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, σε ερείπια. Μετά την καταστροφή αυτή, όσοι επέζησαν μεταφέρθηκαν σε τόπους ψηλότερους. Μάλλον τότε κατεστράφη η παλαιά Μονή παρά τας «Θέρμας» και η εικόνα του Αγίου Γεωργίου να κρύφτηκε στο όρος Βαλάντιο όπου βρέθηκε πριν την κτίση της σημερινής Μονής των Ηλίων.
Για την τοποθεσία της παλαιάς Μονής του Αγίου Γεωργίου παρά τας «Θέρμας», αναφέρεται ο Γυμνασιάρχης τότε στην Αιδηψόν Εμμανουήλ Σαγκριώτης σε άρθρο του στα «Ευβοϊκά (1947)»
«Αλλά των Θερμών τούτων (η της Θέρμας ως επίσης λέγεται) προστάτης Άγιος ήτο ο τροπαιοφόρος Γεώργιος τουθ οποίου και παλαιοτέρα Μονή ήτο εγγύτατα αυτών ιδρυμένη εν τη προς Ν. και ΝΔ τετραμμένη κλιτύϊ του ρεύματος του άνω της νυν τερπνοτάτης των λουτρών θέσεως Πλατάνας κατερχομένου από της εγγύς των υψωμάτων του Αγίου Αθανασίου ράχεως προς νότια, παρά την νυν γεφύρα. Εκεί καταφανή είναι τα ερείπια της Μονής του Αγίου Γεωργίου τας Θέρμας.
βε οκτ 2008