Στο υπ' αριθμ. 115 φύλλο σας (Ιούνιος 2009 σ. 16 limniotika), δημοσιεύτηκε επιστολή του κ. Χάρη Κοραχάη, με τίτλο 'Παναγίτσα(μου)', με διαφόρους προβληματισμούς του γράψαντος και με τις δημοκρατικά δικαιωματικές του απόψεις , αλλά ωστόσο με βασικό θέμα την τοποθετημένη μαρμάρινη πλάκα της <<Παναγίτσας>>, αμφισβητώντας το επ' αυτής καταγεγραμμένο πληροφοριακό κείμενο . ( Εδώ , θα παρακαλούσα να επαναδημοσιεύσετε το σχετικό κείμενο). Επειδή τυγχάνει να είμαι ο συντάξας το κείμενο αυτό, θα ήθελα προς ενημέ-ρωση και ορθή κατατόπιση των αναγνωστών σας}να υποστηρίξω το αναγραφέν κείμενο μου, προϊόν έρευνας, μελέτης, ανίχνευσης πηγών αρχειακών εγγράφων, της όσης έως τα σήμερα (σημ: έτος 1994 ανέγερσης της στήλης ), όχι και λίγης βιβλιογραφίας ή ανάγνωσης και μελέτης επιστημονικών περιοδικών και λοιπών συναφών έγκυρων δημοσιεύσεων, διαπρεπών και πασίγνωστων αρχαιολόγων (κλασικών και βυζαντινών, ιστορικών, συγγραφέων - ιστοριοδιφών και δημοσιογράφων ), έχοντας υπ' όψιν και τις άλλες πλήθος δημοσιεύσεις των λαϊκότροπων βιβλιαρίων, φυλλαδίων, εντύπων και τουριστικών οδηγών, που παρ' όλες τις επαναλήψεις και τις συχνά εσφαλμένες αντιγραφές , γενικά συμφωνούν και συμπυκνώνονται επιγραμματικά στο κείμενο της μαρμάρινης πλάκας , που πολύ δύσκολα δέχεται αμφισβήτηση με ως τα τότε (1994), αλλά ακόμη και ως τα σήμερα δεδομένα. Εάν το κείμενο του επιστολογράφου είχε την μορφή και το ύφος μιας όντως ειλικρινούς και θετικής αναζήτησης, θα ήμουν το ίδιο θετικά διατεθειμένος να εκθέσω λεπτομερώς τμηματικά (γραμμή προς γραμμή, αλλά και λέξη προς λέξη) , τα δυνατά στοιχεία που στηρίζουν το κείμενο της , πλουτίζοντας ( την όση ως τα σήμερα κειμενογραφία μου), με ένα επιπλέον ιστοριοδιφικό πόνημα. Ευτυχώς όμως, που το ύφος του επιστολογράφου δεν επιζητούσε κάτι τέτοιο και με απάλλαξε από το χρόνο που θ' απαιτούσε, (πολύτιμο για μένα εκείνη την περίοδο με τα οργανωτικά των Φεστιβαλικών 'ΕΛΥΜΝΙΩΝ'). Έτσι, περιορίζομαι σε ονόματα γνωστών ερευνητών συναφών κλάδων (που προανέφερα) και που το μέγεθος, το κύρος και τα ερευνητικά τους πορίσματα, μπορεί να πληροφορηθεί ο ενδιαφερόμενος, εάν ανατρέξει στην ανεύρεση (εύκολη ή δύσκολη) της κυκλοφορούσης βιβλιογραφίας τους .
I. Βοϊατζής(1899) Κ . Γουναρόπουλος ( την ίδια εποχή , εκδ . 1930 ) Ε . Σωτηρίου ( 1929 ) Ν. Γιαννόπουλος ( 1929 ) Ν . Μπελάρας ( 1940) Χ. Θέμελης( 1954) Μ. Χατζηδάκης ( 1960)
Π. Λαζαρίδης(1960) G.Daux( 1961 ) Μ. Hood( 1960- 1961 ) Β. Χατζημιχάλη (1962 ) Γ. Αναστασόπουλος ( 1962 ) Ανώνυμος ( 1963 ) Αν. Ορλάνδος ( 1969 ) Sodini j .Ρ( 1970) Sacket κ.ά. ( 1974 ) Δ. Τριανταφυλλόπουλος ( 1974 )
Σε τούτους να προστεθούν αρχειακά έγγραφα των ετών 1856 ( 18 Οκτ. -26 Οκτ. - 1 Νοεμ. - 7 Δεκ.), 1859 (8 Ιούν.), σε σχέση πάντα με τις ανασκαφικές δραστηριότητες και τα ευρήματα του χώρου της 'ΠΑΝΑΓΙΤΣΑΣ' και που ο αρχαιολόγος κ. Άγγ. Ριτσώνης γράφει: 'Δύο έγγραφα, που έφερε στο φως ο Επιμελητής του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Λίμνης Δημήτριος Αποστόλου, μετά από κοπιώδη έρευνα στο Ιστορικό Αρχείο του Δήμου, το ένα της 26ης Οκτωβρ. 1856 που υπογράφει ο Δήμαρχος Αγγελής Φλώκος και το άλλο της 11ης Δεκ. 1856, που υπογράφει ο Λιμπέριος Μαναρίτσας, μας αποκαλύπτουν το αίσθημα ευθύνης των πολιτών της Λίμνης για την τύχη της αρχαίας τους κληρονομιάς...', αλλά και ενδιαφέρουσες πληροφορίες από την έρευνα του ανωτέρω αρχαιολόγου (σε σχέση με τον κορμό του <<Ηρακλή>>), προϋποθέτοντας ερωτηματικά <<...εάν πράγματι το άγαλμα βρέθηκε in situ (σημ. δική μου: επιτόπου)>>... (Άγγελος Ριτσώνης: <<Συμβολή στην αισθητική θεώρηση του γλυπτού 295... από τη Λίμνη Ευβοί¬ας>> Α.Ε.Μ. Τόμ. ΛΒ' 1996-1997). Ας προστεθεί και δημοσίευμα του γράφοντος Δ.Α. στην εφημ. <<Π.Β.>> το 1994 και ας περιορισθώ στο μακαρίτη καταξιωμένο ερευνητή Θ. Σκούρα <<Χριστιανικά Μνημεία της Εύβοιας>>, έκδ. Χαλκίδα 1998 (σημ.: η έρευνα του έγινε από τη δεκαετία του 1960), που γράφει: <<Ν. Ζωοδόχου Πηγής. Βρίσκεται μέσα στην πόλη της Λίμνης. Όλοι όσοι τη μελέτησαν (σημ.: εννοεί τους προαναφερθέντες), γράφουν ότι πρόκειται για παλαιοχριστιανική βασιλική με ψηφιδωτό δάπεδο. Μεγάλα τμήματα του έχουν αποκολληθεί και βρίσκονται στο Λαογραφικό Μουσείο της πόλης. Στο μικρό εκκλησάκι, το οποίο είναι χτισμένο εκεί, σώζονται στο ιερό του ψηφιδωτά με παραστάσεις ψαριών. Η κατασκευή τους και η χρωματική τους απόδοση είναι αξιοθαύμαστη. Στο χώρο αυτό όμως αφήνουν διάφορα πράγματα και φιάλες με λάδι, το οποίο χύνεται πάνω στο ψηφιδωτό. Αυτό πρέπει να το προσέξουν γιατί κινδυνεύει (σημ.: σήμερα ο χώρος μετά από τις διασωστικές προσπάθειες της Αρχ. Υπηρεσίας του 2008, έχει κατάλληλα διαμορφωθεί και σχετικά καλά περιποιηθεί). Επίσης και αυτά που είναι ακόμα έξω από την εκκλησιά καλυμμένα με χώμα, που δυστυχώς πάνω τους όπως έχω δει,σταθμεύουν φορτηγά αυτοκίνητα. Μέσα στο εκκλησάκι υπάρχουν πολλά γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη, τμήματα από μανουάλια κ.λ.π., τα οποία διαρκώς λιγοστεύουν και πρέπει να μεταφερθούν όλα στο Λαογραφικό Μουσείο (σημ.: δική μου: Ήδη από το 1993 έχουν μεταφερθεί, καθαρισθεί και εκθεθεί με την έγκριση της Αρχ. Υπηρεσίας. Είναι μέλη βασιλικής παλαιοχριστιανικήςίουστινιάνειας περιόδου). Ο Σωτηρίου γράφει ότι ήταν στο όνομα της Αγίας Παρασκευής>>, (σημ. δική μου: Ο Σκούρας ωστόσο, εδώ σφάλλει γράφοντας ό,τι <<ο Σωτηρίου υποστηρίζει ότι ήταν στο όνομα της Αγίας Παρασκευής>>. Ο Σωτηρίου, απλώς, παραλληλίζει χρονολογικά την παλαιοχριστιανική της Λίμνης, με εκείνη της Αγίας Παρασκευής της Χαλκίδας). Αυτά από τον μακαρίτη Θ. Σκούρα (που έχει περιλάβει πληροφοριακά, φωτογραφικά και άλλα τεκμηριωμένα στοιχεία των ερευνών μου σε ορισμένα έργα του και που του γνωστού αυτού για την μαχητικότητα συγγραφέα, δεν έλειπαν συχνά οι εντάσεις με τον εκκλησιαστικό χώρο, λόγω των όχι και λίγες φορές επί των μνημείων κακών επεμβάσεων). Έτσι η ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, τα ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΑ ΡΩΜΑΪΚΑ ΛΟΥΤΡΑ, οι ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΕΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ και η ενδεικτική πιθα-νότητα ύπαρξης (ΙΣΩΣ) σε προγενέστερους χρόνους ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΥ ΙΕΡΟΥ (μαρμάρινος κορμός <<Ηρακλή>> του τύπου Lansdowne), όχι μόνο δεν αποκρύ-πτουν αλλά αντίθετα με εσκεμμένη ευρύτητα του πνεύματος της επιγραφής, συμπεριλαμβάνουν όλο το διαχρονικό, στρωματογραφικό - αρχαιολογικό υλικό, από το κατοπινό μέχρι το προγενέστερο και φιλοσοφικά - θεολογικά <<Το Ιερό στην Λατρεία και στην Τέχνη>>. Έτσι η έκφραση του επιστολογράφου <<σιγά μην επιτρέψουμε να αναδείξουμε τον πριν την επικράτηση του χριστιανισμού πολιτισμό...>> αποστεώνεται και περιορίζεται σε δημιουργία - και μόνον-- εντυπώσεων. Από το 1994 ως τα σήμερα (15 χρόνια τώρα) το επιγραφικό αυτό κείμενο γνωστό σε όλους τους κύκλους (εκκλησιαστικούς - δημοτικούς - αρχαιολογικούς και ιστορικούς), κατατόπισε και ενημερώνει αρκούντως το κοινό (που είτε από ευλαβικό, είτε από ιστορικό, είτε από αρχαιογνωστικό ενδιαφέρον, επισκέπτεται τον πολυσύχναστο αυτό χώρο) και αντέχει στο χρόνο αρκετά ικανοποιητικά μέχρι νεότερες έρευνες και στοιχεία το διαψεύσουν ή το επιβεβαιώσουν. (Προσωπικά θέλω να πιστεύω, πως θα το επιβεβαιώσουν.)
Όσο για την <<ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΗ ΕΠΙΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΑΛΓΕΡΙΝΩΝ ΚΟΥΡΣΑΡΩΝ ΣΤΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΤΟΥ ΛΕΟΝΤΟΣ ΣΤ' ΣΟΦΟΥ>>, η πληροφορία στηρίχτηκε στον ιστορικό του Ελυμνίου Ν. Μπελλάρα, ο οποίος διέσωσε τη βαθύρριζη αυτή παράδοση από τον ιστορημένο πλοίαρχο Γ. Τσιρογιάννη (σημ.: ο Τσιρογιάννης είχε παρακολουθήσει τις γνωστές ανασκαφές του Ερ. Σλήμαν στην Τροία) και που η πολυτιμότητά της, έγκειται -ακριβώς-στη μοναδικότητα της. Ανατρέχοντας και σε άλλη βιβλιογραφία , σχετικά με τους Κουρσά¬ρους , την τότε επικίνδυνη πειρατεία στο Αιγαίο και σε σχέση με την πε¬ρίοδο εκείνη παραμέλησης του Ναυτικού από τον Λέοντα ΣΤ' τον "Σοφό" και σε σχέση ειδικά με την δια του Ευβοϊκού πλεύση , του Αφρικανού Κουρσάρου Λέοντα " Τριπολίτη" , μπορεί ιστορικά υποθέτοντας , βάσει πολλών ενδείξεων , ( μη έχοντας άλλες μαρτυρίες ή ευρήματα ), να προσεγγίσουμε αρκετά πειστικά την πραγματικότητα , για το πότε και από ποιους έγινε η καταστροφή αυτή . Τελειώνοντας , θα ήθελα να ενημερώσω τους αναγνώστες σας , ότι ο χώρος αυτός της "Παναγίτσας" , επιτέλους βαδίζει καλά. Η διαχρονικότητα του ιερού , απ' τα αρχαία χρόνια ως τα σημερινά , το επιβάλλει . Η κατασκευή μακέτας από Ιταλούς επιστήμονες , το Τοπικό Τμήμα της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών , ο Δήμος και άλλοι Συλλογικοί παράγοντες , η συγκατάθεση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της Εκκλησίας και η ενθουσιώδης αποδοχή του κοινού, το πιστοποιούν και δραστηριοποιούνται . Όλα τούτα , στοιχεία παρήγορα , θετικά , για την ανάδειξη του χώρου , ...."που δεν σβήνουν (για να θυμηθούμε λιγάκι και τον Νίκο Τσιφόρο), ούτε με την αγκαθωτή γομολάστιχα των κουτών φανατισμών μας " ....
Και κάτι ακόμη που θέλω να γράψω , ( ξεφεύγοντας - μόνο για μια φορά - από το ύφος που κράτησα της επιστολής μου) , σχολιάζοντας την φράση του επιστολογράφου κυρίου Χ.Κ. " ...όταν επεμβαίνει η θεία φώτιση , τύφλα να 'χει η επιστημονική εκδοχή ..." Εάν η "φώτιση " προέρχεται εξ'αποκαλύψεως , σίγουρα είναι "θεία" και αδιαμφισβήτητη . Εάν όμως προέρχεται ( ως η δική μου ), από κοπιώδη έρευνα , ιστοριογνωσία και μελέτη , τότε είναι ανθρώπινη και αντέχει στον χρόνο , τόσο, όσο καινούργιες έρευνες και στοιχεία να την ανατρέψουν . Αλλά .... εώς τότε ....ίδωμεν!
Σας ευχαριστώ για την φιλοξενία , Δημήτρης Αποστόλου - <<ΕΛΥΜΝΙΟΣ>> Ιστοριοδίφης - Επιμελητής του Μουσείου Λίμνης