Το 2010 είναι η χρονιά που θα γίνουν οι εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση. Και όπως λένε τα δημοσιεύματα θα είναι για πρώτη φορά εκλογές για την περιφερειακή αυτοδιοίκηση. Αν προλάβουμε βεβαίως γιατί ακόμη δεν έχουμε κανένα δεδομένο, αφού ακόμη και οι περιφέρειες υπολογίζονται από 10 έως 15 και οι δήμοι από 350 έως 500. σ’ αυτό το ασαφές τοπίο ας προσπαθήσουμε να διατυπώσουμε κάποιες σκέψεις για το χαρακτήρα αυτών των εκλογών και πως θα μπορούσε η κοινωνία των πολιτών αντί για θεατής των εξελίξεων να έχει μια όσο γίνεται περισσότερο πιο έντονη παρουσία.
Γιατί ο χώρος της αυτοδιοίκησης είναι ένας κατεξοχήν χώρος όπου μπορούν να εκφραστούν καλύτερα οι διαθέσεις των τοπικών κοινωνιών. Βέβαια τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια, ο χώρος της αυτοδιοίκησης γίνεται όλο και περισσότερο ένας χώρος μιας πολύ στενά κομματικής αντιπαράθεσης. Ουσιαστικά δηλαδή τα ψηφοδέλτια που διεκδικούν τις τοπικές εξουσίες διαμορφώνονται κυρίως μέσα από κομματικές διαδικασίες και οι επικεφαλής των συνδυασμών χρίζονται από τα πολιτικά κόμματα. Δηλαδή η υπόθεση της αυτοδιοίκησης έχει μετατραπεί ουσιαστικά σε έναν δεύτερο χώρο αναμέτρησης και αντιπαράθεσης των πολιτικών κομμάτων. Ο χάρτης της χώρας το βράδυ των αποτελεσμάτων των εκλογών για την αυτοδιοίκηση χρωματίζεται ανάλογα και το κάθε κόμμα ερμηνεύει τα αποτελέσματα ανάλογα με τους στόχους που έχει βάλλει. Και η ζωή συνεχίζεται από τετραετία σε τετραετία. Αυτή η εξέλιξη βέβαια δεν είναι η καλύτερη για την ίδια την αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα για τις τοπικές κοινωνίες. Τα τοπικά προβλήματα ουσιαστικά βαλτώνουν μέσα στην διελκυνστίδα της κομματικοποίησης και της πελατειακής εξυπηρέτησης. Μικρά και μεγάλα συμφέροντα πιέζουν του τοπικούς άρχοντες για την ικανοποίηση των ‘αιτημάτων’ τους και στις περισσότερες περιπτώσεις το καταφέρνουν. Πολλές έρευνες μιλάνε ότι ο χώρος της αυτοδιοίκησης είναι ένας από τους δημόσιους χώρους με τα μεγαλύτερη διαφθορά. Να μην μιλήσουμε για τα άλλα μεγάλα ελλείμματα που συνδέονται με την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων και την ανακύκλωση, με τους ελεύθερους χώρους που όλο και περισσότερο λιγοστεύουν και γενικά με τη ζωή στη πόλη, που χρόνο με το χρόνο γίνεται όλο και περισσότερο αφόρητη. Βέβαια για να είμαστε δίκαιοι υπάρχουν και φωτεινά παραδείγματα ανθρώπων της αυτοδιοίκησης που κάτω από δύσκολες συνθήκες και με πενιχρά οικονομικά μέσα και λειψές υποδομές, επιτελούν πραγματικό έργο και οι τόποι τους αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση σε πολλούς τομείς.
Και αναρωτιέται κάθε καλόπιστος πολίτης γιατί όλα αυτά ; Πως ένας χώρος όπως ο χώρος του δήμου, ο χώρος που γεννήθηκε η άμεση δημοκρατία είχε αυτήν την εξέλιξη. Ασφαλώς υπάρχουν πολλοί λόγοι που συνδέονται με τα γενικότερα ελλείμματα που αφορούν την κοινωνία μας και την χώρα γενικότερα αλλά και με τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες από όλες τις κυβερνήσεις. Οι πολιτικές όμως των κομμάτων να συγκροτούν ουσιαστικά κομματικά ψηφοδέλτια και να ‘χρήζουν’ τους υποψήφιους για την αυτοδιοίκηση, αντί να αναδεικνύονται μέσα από ανοικτές διαδικασίες και κυρίως μέσα από τις κοινωνικές διεργασίες της κάθε τοπικής κοινωνίας, έπαιξαν αρνητικό ρόλο στην πορεία και στην εξέλιξη του θεσμού. Απομάκρυναν ζωντανές κοινωνικές δυνάμεις που θα ήθελαν και θα μπορούσαν να συμμετέχουν στην αυτό-διοίκηση των τοπικών υποθέσεων και στην επίλυση των τοπικών προβλημάτων. Απογοήτευσαν πολλούς και τους ώθησαν προς την ιδιώτευση. Ευθύνες όμως για την σημερινή κατάσταση των τόπων μας, έχουμε και οι πολίτες οι οποίοι χτίσαμε αυθαίρετα, κλείσαμε τους ημιυπαίθριους, πετάξαμε τα σκουπίδια μας στην πρώτη χωματερή που συναντήσαμε, πήραμε δεύτερο αυτοκίνητο για να τα έχουμε μονά – ζυγά δικά μας αντί να χρησιμοποιούμε τα μέσα μαζικής μεταφοράς και να απαιτούμε να γίνονται καλύτερα ή ανεχθήκαμε πολλές φορές να γίνονται όλα αυτά μπροστά στα μάτια μας και να μην λέμε τίποτα ή να κάνουμε τα ίδια γιατί έτσι τα έκανε και ο γείτονας.
Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν στις αυτοδιοικητικές εκλογές που έχουμε στο τέλος του έτους ; Δεν μπορώ να είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος κρίνοντας από τα μέχρι τώρα δείγματα. Ένα στοιχείο μπορεί να αλλάξει το τοπίο. Οι ίδιοι οι πολίτες. Εάν η κοινωνία μας αντιδράσει στην μέχρι σήμερα πρακτική μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα. Οι πολίτες που συμμετέχουν στις κινήσεις πολιτών, στους τοπικούς συλλόγους, σε κάθε μορφής συλλογικότητα της συνοικίας και της πόλης πρέπει να δουν το χώρο της αυτοδιοίκησης ως έναν χώρο που έχουν και πρέπει να έχουν λόγο και παρουσία. Δεν μπορεί να αφήσουν αυτόν τον χώρο στους αρεστούς των κομματικών ηγεσιών, ούτε στους επιτήδειους κάθε είδους. Με πρωτοβουλία πολιτών που έχουν μια κοινή πορεία στα τοπικά πράγματα, να δημιουργηθούν και να αναπτυχθούν μεγάλες και ανοικτές αυτοδιοικητικές κινήσεις και μέσα από ανοικτές και δημοκρατικές διαδικασίες να αναδείξουν τους υποψήφιους για την αυτοδιοίκηση. Τα πολιτικά κόμματα αντί να προκαθορίζουν τις εξελίξεις με τα ‘χρίσματα’, να ενισχύσουν αυτές τις αυτόνομες αυτοδιοικητικές κινήσεις που θα είναι πιο κοντά στις πολιτικές τους θέσεις και να μην προσπαθήσουν να τις χειραγωγήσουν. Η θέση μου αυτή δεν πηγάζει από κάποιον περίεργο αντικομματισμό. Τα πολιτικά κόμματα αποτελούν βασικά κύτταρα της δημοκρατίας μας, αυτής έστω της ελλειμματικής δημοκρατίας μας. Απλά θεωρώ ότι ο ρόλος τους είναι διαφορετικός από το να ορίζουν τους δημάρχους και τους δημοτικούς συμβούλους. Η συνάντηση στον χώρο της αυτοδιοίκησης έχει ασφαλώς και πολιτικά χαρακτηριστικά αλλά όχι όμως υποχρεωτικά κομματικά. Στον χώρο της αυτοδιοίκησης μπορούν και πρέπει να συναντηθούν διαφορετικές δυνάμεις που έχουν ή που θα μπορέσουν να διαμορφώσουν ένα κοινό όραμα για τον τόπο τους. Δεν μπορούν να αποτελούν τα στενά κομματικά κριτήρια, οδηγό για το ποιος κάνει ή δεν κάνει για την αυτοδιοίκηση. Ούτε μπορεί να κυριαρχεί το κριτήριο της κομματικής καταγραφής των δυνάμεων του κάθε κόμματος και στις εκλογές για την αυτοδιοίκηση. Πριν λίγους μήνες είχαμε εθνικές εκλογές. Δεν χρειάζεται να καταγραφούν για άλλη μια φορά οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Όσοι ενδιαφέρονται γιαυτό ας κάνουν μια δημοσκόπηση. Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι η ενεργοποίηση και η συμμετοχή των πιο ζωντανών κοινωνικών δυνάμεων του κάθε τόπου στις αυτοδιοικητικές υποθέσεις, ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες κομματικές ή όχι προτιμήσεις τους. Να εμπιστευθούμε αυτές τις δυνάμεις και να τους δώσουμε τον απαραίτητο χώρο και χρόνο να αυτοδιοικήσουν τον τόπο τους. Για το καλό όλων μας και του κάθε τόπου ξεχωριστά.
Χαλκίδα 9-1-2010
Κώστας Χαϊνάς
http://kostasxainas.blogspot.com