Η Τρίτη 2 Φεβρουαρίου είναι η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων. Η
Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων σηματοδοτεί την ημερομηνία της υπογραφής της
σύμβασης για τους υγροτόπους στις 2 Φεβρουαρίου 1971, στην ιρανική
πόλη Ραμσάρ, στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας. Σκοπός της ημέρας είναι
η ευαισθητοποίηση του κοινού για την ωφέλεια και αξία των υγροτόπων
και την σημασία της Σύμβασης του Ραμσάρ. Η φετινή ημέρα έχει θέμα :
Η φροντίδα των υγροτόπων μας - μια απάντηση στην κλιματική αλλαγή . Η
φετινή ήμερα συμπίπτει με τον εορτασμό του 2010 σαν παγκόσμιου έτους
της βιοποικιλότητας. Οι υγρότοποι περιλαμβάνουν τα δέλτα, τα έλη, τις
λίμνες, τις λιμνοθάλασσες, τις πηγές, τις εκβολές , τους ποταμούς και
τις τεχνητές λίμνες. Τα ενδιαιτήματα των υγροτόπων είναι σημαντικές
κοιτίδες βιοποικιλότητας και από το νερό τους εξαρτάται η επιβίωσή
πολλών ειδών φυτών και ζώων. Η μεγάλη βιολογική ποικιλία των
υγροτόπων είναι ευεργετική στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Εκτός
του ότι τροφοδοτούν πολλές κοινωνίες με νερό ύδρευσης και άρδευσης,
εμπλουτίζουν τους υπόγειους υδροφορείς, προστατεύουν από πλημμύρες,
μετριάζουν τις ζημίες από παγετούς και καύσωνες. Επίσης αποτρέπουν την
αλμύρινση και καταστροφή των παράκτιων γεωργικών εδαφών από την
διείσδυση του αλατιού, κρατώντας το επίπεδο των υπόγειων υδάτων πάνω
από τον θαλασσινό ορίζοντα.
Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που κύρωσαν τη Σύμβαση με το
Ν.Δ.191/74. Με την επικύρωση της σύμβασης η Ελλάδα όπως και άλλες
χώρες συμφώνησε ότι οι υγροβιότοποι έχουν μεγάλη περιβαλλοντική αξία
λόγω της ποικιλότητας των οικοσυστημάτων τους, των σπάνιων ειδών
χλωρίδας και πανίδας που φιλοξενούν, και το σημαντικό ρόλο τους στην
προστασία των μεταναστευτικών υδροβίων πουλιών. Επίσης ανέλαβε την
υποχρέωση να φροντίσει για την αειφόρο ανάπτυξη και διατήρηση των
υδροβιότοπων και να προστατεύσει την πιθανή μετατροπή τους σε άλλες
μορφές.
Ο δήμος Κηρέως είναι ενδεχομένως η πλουσιότερη σε υγροτόπους περιοχή
της Ευβοίας συγκεντρώνοντας το ένα τρίτο από τον αριθμό υγροτόπων που
έχει καταγράψει το Εθνικό Κέντρο Βιοτόπων και Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) για την
Εύβοια και η πιο πρόσφατη απογραφή υδροβιότοπων του WWF του Ελλάς.
Δεν είναι ίσως τυχαίο που δυο δήμοι της περιοχής έχουν πάρει τα
ονόματα τους από δυο υγροτόπους, τους ποταμούς Κηρέα και Νηλέα.
Και οι δυο αυτοί υγρότοποι είναι στενά συνδεδεμένοι τόσο με την
ιστορία και τη μυθολογία όσο με και την πολιτιστική ταυτότητα και
παράδοση της περιοχής.
Εκτός από τους ποταμούς Κηρέα (με κωδικό ΕΚΒΥ GR242270000) και Νηλέα (
GR242269000) στη περιοχή καταγράφονται και οι παρακάτω υγρότοποι: οι
εκβολές Βουδώρου ποταμού ( GR242271000) το έλος Προκοπίου (GR24
227300) η Τεχνητή λίμνη Γεροπόταμου στα Ορυχεία Τρουπίου
(GR242272000), τεχνητή λίμνη Παρασκευορέματος (κωδικός WWF EUB15),
Εκβολές Αλμυρού ποταμού στην Κρύα Βρύση (EUB 16), Εκβολές Κυμασιώτη
ποταμού ( EUB 19). Από τους 8 καταγραμμένους υγροτόπους του δήμου
Κηρέως οι τρεις είναι εκβολές πόταμων.
Δυστυχώς, σύμφωνα, με την τελευταία επίσημη έκθεση στην ΕΕ για την
κατάσταση διατήρησης της ελληνικής βιοποικιλότητας οι εκβολές ποταμών
στην Ελλάδα (ενδιαίτημα με κωδικό 1130 river estuaries)
χαρακτηρίζονται ότι βρίσκονται σε κακή κατάσταση διατήρησης. Οι
εκβολές των 3 ποταμών του δήμου Κηρέως δεν αποτελούν εξαίρεση.
Παρόμοια είναι και τα συμπεράσματα της μελέτης του Ελλάς «Υγρότοποι
του Αιγαίου», που συμπεριλαμβάνει και την Εύβοια. Οι κύριες
αλλοιώσεις των υγροτόπων είναι οι εκχερσώσεις και το μπάζωμα τους.
Συνήθως οι εκχερσώσεις και το μπάζωμα είναι τα πρώτα βήματα για την
δημιουργία οικοπέδων ή χωραφιών, και για την πραγματοποίηση
καταπατήσεων δημόσιων εκτάσεων από ιδιώτες.
Οι εκβολές του ποταμού Βούδωρου στην όμορφη παραλία της Κρύας Βρύσης
είναι η σημαντικότερη λεκάνη απορροής της περιοχής όπου τελικά
συγκλίνουν τα υδατικά δίκτυα των ποταμών Κηρέα και Νηλέα. Ίσως είναι
ο σημαντικότερος υγρότοπος του δήμου Κηρέως και η οικολογική αξία του
έχει καταγραφεί στον επιστημονικό κατάλογο LIFE (GR2420003) Η
έκταση του υπολογίζεται στα 30-35 στρέμματα και αποτελεί ένα
χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων επεμβάσεων που με τα χρόνια έχουν
αλλοιώσει το χαρακτήρα του. Με μια γρήγορη ματιά στην φωτογραφία που
παρατίθενται, είναι αισθητή η μείωση του πλατανόδασους και των
καλαμιώνων (Phragmites australis) που υπήρχαν πριν 25 χρόνια. Όπως
αναφέρεται στην μελέτη της WWF Ελλάς, ο υγρότοπος υποβαθμίζεται από
τα στερεά απορρίμματα στις όχθες, την επέκταση των καλλιεργειών, τις
εκχερσώσεις, τα μπαζώματα, δόμηση, την οδήγηση οχημάτων για διασκέδαση
και τις αμμοληψίες. Εκτός από την γνωστή κόκκινη ύλη που κατά καιρούς
απορρέει στον ποταμό Κηρέα από εναποθέσεις στείρων της Λάρκο στο
Παλαιό Παγώντα, οι πρόσφατες πλημμύρες γέμισαν τις όχθες του Βούδωρου
πολύχρωμες πλαστικές σακούλες και ξεσκέπασαν το μέγεθος της
περιβαλλοντικής ανευθυνότητας που υπάρχει ακόμη.
Είναι ενδεικτικό ότι οι αποκαλύψεις από το περιοδικό «Προσωπική
Ευθύνη» και οι επανειλημμένες καταγγελίες του πολιτιστικού συλλόγου
Κηρίνθου για εκχερσώσεις στη περιοχή του υγροτόπου, γρήγορα
ξεχάστηκαν και δεν πάρθηκε κανένα ουσιαστικό μέτρο προστασίας. Οι
τοπικές και άλλες εμπλεκόμενες αρχές δεν έχουν ακόμη καταφέρει να
προστατεύσουν αποτελεσματικά τον υγρότοπο από τέτοιες αλλοιώσεις.
Παρά τις ελπίδες που ζωντανεύουν από την ολοένα και μεγαλύτερη
ευαισθητοποίηση του τοπικού τύπου, των περιβαλλοντικών ομάδων, των
σχολείων και των ενεργών πολιτών το πρόβλημα παραμένει. Η άγνοια του
ευρύτερου κοινού για την σημασία των υγροτόπων στην ζωή τους, η
υπερίσχυση των κοντόφθαλμων οικονομικών συμφερόντων σε συνδυασμό με
μικρό-κομματικες και εκλόγοθηρικές σκοπιμότητες κάνουν την αειφόρο
διαχείριση και προστασία τους, όνειρα θερινής νυκτός.
Το νομοθετικό πλαίσιο προστασίας και παρακολούθησης, όμως υπάρχει
και εξαρτάται και από εμάς τους ενημερωμένους οπλίτες κατά πόσο θα
εφαρμοστεί. Ο νόμος 3199/2003 για την προστασία και διαχείριση των
υδάτων προβλέπει (άρθρο 7) ότι μέχρι τις 22.12.2009 η κάθε Περιφέρεια
θα έπρεπε υποχρεωτικά να είχε καταρτίσει και εγκρίνει το πρώτο
Σχέδιο Διαχείρισης για κάθε λεκάνη απορροής ποταμών στα όρια της. Το
σχέδιο αυτό δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβέρνησης. Μέρος του
σχεδίου διαχείρισης είναι και ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της
κατάστασης των νερών. Πριν την έγκριση του σχεδίου, η διεύθυνση
υδάτων της περιφέρειας καλεί το κοινό και τους φορείς του με
ανακοίνωση στο τύπο να υποβάλλουν τυχόν παρατηρήσεις τους (Π.Δ.
51/2007, άρθρο 15).
Έτος δημοτικών και πιθανώς περιφερειακών εκλογών φέτος, ίσως και μια
ευκαιρία να απαιτήσουμε από τους επίδοξους διεκδικητές της ψήφου μας
και τους υπεύθυνους φορείς να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να
προχωρήσουν στις απαραίτητες ενέργειες για τη προστασία και αειφόρο
διαχείριση των εν λόγω υγροτόπων όπως προβλέπει η νομοθεσία.
O kireas.org συμμετέχει στον εορτασμό αυτής της ημέρας, με τοπική
δράση, ενημερώνοντας και ευαισθητοποιώντας το κοινό για τους
υγροτόπους της περιοχής, τα σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά
οφέλη τους και τις απειλές στην προστασία τους καθώς και τον τρόπο που
μπορούν προστατευτούν. Σχετικές πληροφορίες για τους τοπικούς
υγροτόπους έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του και θα διανεμηθούν στις
2 Φεβρουαρίου. Παράλληλα απευθύνεται μια έκκληση στις δημοτικές και
νομαρχιακές αρχές και τα δασαρχεία, να πάρουν τα απαιτούμενα μέτρα και
αποφάσεις της αρμοδιότητας τους για να διασφαλίσουν το φυσικό πλούτο
και γενετική ποικιλία των υγροτόπων μας. Πολύ περισσότερο ζητείται από
την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων και την Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας
Στερεάς Ελλάδας να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να επισπεύσουν την
εκπόνηση και εφαρμογή επιστημονικά τεκμηριωμένων σχεδίων αειφόρου
διαχείρισης και της συστηματικής παρακολούθησης αυτών των υγροτόπων
όπως απαιτεί η νομοθεσία.
ΣΗΜ. στην παρατιθέμενη φωτογραφία ειναι οι εκβολές του ποταμού Βουδωρου
Σχετικά
Στοιχεία για τους υγρότοπους στον δήμο Κηρέως
http://kireas.org/smf/index.php?topic=737.0
Κρύα Βρύση Κηρίνθου: Πνέει άνεμος καταστροφής!, Μαθητικό περιοδικό
«Προσωπική Ευθύνη» Τεύχος 6. Δεκέμβριος 1994
http://www.servitoros.gr/education/view.php/59/1019/
Επίσημη έκθεση της Ελλάδας στην ΕΕ για την διατήρηση της
βιοποικιλότητας την περιοδο2001-2006
http://ec.europa.eu/environment/nature/knowledge/rep_habitats/docs/report_en.pdf
Νόμος 3199/2003 «Προστασία και διαχείριση των υδάτων - Εναρμόνιση με
την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
της 23ης Οκτωβρίου 2000». (ΦΕΚ Α΄ 280/9.12.2003)
http://nomothesia.ependyseis.gr/eu-law/getFile/%CE%9D+3199+2003.pdf?bodyId=922451
Προεδρικό Διάταγμα 51 (ΦΕΚ Α 54/08.03.2007) Καθορισμός μέτρων και
διαδικασιών για την ολοκληρωμένη προστασία και διαχείριση των υδάτων
σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60/ΕΚ
http://www.attiki.gov.gr/mediaupload/dnsiydaton/PD51.pdf
Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της
23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον
τομέα της πολιτικής των υδάτων
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32000L0060:EL:HTML
«Ελληνικοί Υγρότοποι Ραμσάρ: Αξιολόγηση Προστασίας και Διαχείρισης»
των WWF Ελλάς, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία και ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
Περιβάλλοντος και Πολιτισμού. Φεβρουάριος 2009
http://www.wwf.gr/images/stories/docs/2009_ngo_ramsar_report_gr.pdf
Σύλλογος Περιβάλλον και Πολιτισμός του Δήμου Κηρέως, Kireas.org