Γράφει ο Βαγγέλης Γ.Παπασταμούλος
Α. Σχέδιο (Σχεδιάγραμμα)
1. Η
παράσταση ενός αντικειμένου που ήδη υπάρχει ή πρόκειται να κατασκευαστεί με
γραμμές πάνω σε χαρτί (π.χ. το σχέδιο της οικοδομής, σχεδίασμα, σκίτσο, σκαρίφημα).
2.
Γραμμικό στολίδι πάνω σε μία επιφάνεια (π.χ. αυτό το χαλί έχει πολλά σχέδια).
3. Η
πρώτη και πρόχειρη διατύπωση κάποιου γραπτού νόμου, το σχεδιάγραμμα (π.χ.
σχέδιο νόμου).
4. Ο
τύπος, η μορφή κάποιου πράγματος (π.χ. το σχέδιο ενός καινούργιου φορέματος,
καλούπι, πλάνο, σχήμα).
Σχέδιο,
γενικά, είναι η απεικόνιση ενός αντικειμένου με το περίγραμμά του ή η τέχνη της
δημιουργίας εικόνων σε μία επιφάνεια, συνήθως χαρτί, με διάφορα μέσα, όπως
μελάνι, γραφίτη, κιμωλία, κάρβουνο (Ιχνογράφημα, σκίτσο) και διαφέρει από τη
ζωγραφική, λόγω της έμφασης που δίνει στο σχήμα μάλλον παρά στη μάζα και στο
χρώμα.
Το
σχέδιο υπήρξε αναμφισβήτητα η πρώτη προσπάθεια του ανθρώπου ν’ απεικονίσει, με
κάρβουνο ή αιχμηρά αντικείμενα, τα διάφορα άψυχα και έμψυχα όντα που τον
περιέβαλλαν πάνω σε πέτρα, ελεφαντοστό και, αρκετά αργότερα, πάνω σε μέταλλο.
Στο
σχέδιο το αντικείμενο που αναπαριστάνεται περιέχει το ελάχιστο των γραφικών
στοιχείων για την απεικόνισή του. πράγματι η χάραξη του περιγράμματος ενός
αντικειμένου αποτελεί και αυτή ένα σχέδιο.
Το
σχέδιο πέρα από ξεχωριστό έργο τέχνης, είναι μέσον βασικής σημασίας για την
έρευνα και τη σπουδή των φυσικών φαινομένων. Αρκεί να αναφερθεί ο σημαντικότατος αριθμός σχεδίων
που πραγματοποίησαν οι επιστήμονες για την μελέτη πολλών προβλημάτων της
μηχανικής, της Οπτικής, της αστρονομίας, της υδραυλικής κ.λπ.
Αλλά
και σήμερα ακόμη το σχέδιο στον τομέα των εφαρμοσμένων επιστημών έχει τεράστια
σημασία. Φυσικά πρόκειται για σχέδιο που υπόκειται σε αυστηρές προδιαγραφές με
χρήση διεθνώς ανεγνωρισμένων συμβόλων, ώστε να είναι δυνατή η αναπαράσταση
οποιουδήποτε αντικειμένου, διεθνώς, στην ίδια περίπου μροφή και διαστάσεις. Σε
όλους τους τομείς της τεχνικής, από την κατασκευή γεφυρών μέχρι την κατασκευή
αεροπλάνων και ενεργειακών σταθμών, το σχέδιο είναι απαραίτητο στοιχείο της
όλης μελέτης. Έτσι το σχέδιο υποδιαιρείται σε πολλές, διαφορετικού τύπου,
δραστηριότητες όπως το αρχιτεκτονικό, το μηχανολογικό, το τοπογραφικό κ.λπ. στο
καθένα από τα οποία ισχύουν ορισμένοι κανόνες και προδιαγραφές.
Μια
ιδιαίτερη κατηγορία σχεδίου είναι το παιδικό σχέδιο, το οποίον έχει μεγάλη
σημασία για τη γνώση και την ερμηνεία της παιδικής ψυχοσύνθεσης και αποβαίνει
απαραίτητο για τη σπουδή της Ψυχολογίας του παιδιού.
Το
σχέδιο αποτελεί τη βάση των τριών τεχνών (ζωγραφικής, γλυπτικής και
Αρχιτεκτονικής) και ως βασικό στοιχείο του σχεδίου έχει θεωρηθεί κατά καιρούς η
γραμμή. Πράγματι, ο δημιουργός ενός οποιουδήποτε έργου, από κά-που έχει
ξεκινήσει, και από πριν έχει χαράξει κάποιαν οδό, την οποία κατά κανόνα
ακολουθεί. Ο πραγματικός καλλιτέχνης, δηλαδή, το έργο το οποίον πρόκειται να
δημιουργήσει το «έχει κατασκευάσει» πρώτα στο μυαλό του.
Β. Σχέδιο
(Επινόηση)
1. Το πρόγραμμα, ο τρόπος ενέργειας. (π.χ. καταστρώνει σχέδια για τις
διακοπές του).
2. Ο σκοπός, η επιδίωξη, ο στόχος (π.χ. Λεπτομερής μελέτη στρατιωτικής
επιχείρησης).
Γενικά, όποιος έχει αποφασίσει να φέρει εις πέρας ένα έργο, έχει και κάποιο
σχέδιο στο νου του. Ο Ηρακλής π.χ. για ν’ απαλλάξει τη Νεμέα από το λιοντάρι
έθεσε σε εφαρμογή κάποιο σχέδιο. Είδε, ότι το λιοντάρι έμπαινε στη σπηλιά από
τη μία τρύπα και από την άλλη έβγαινε. Τότε, έκλεισε τη μία τρύπα και με το ρόπαλο
και τη δύναμή του εξουδετέρωσε το λιοντάρι. Άρα, ο Ηρακλής, δηλαδή ο σκεπτόμενος
άνθρωπος, εκτός από σωματική δύναμη διέθετε και μυαλό.
Ο τετραπέρατος Οδυσσέας, για να κυριευθεί η Τροία, επενόησε τον Δούρειο
Ίππο (είδος πολιορκητικής μηχανής, ίσως) τον οποίον κατασκεύασε ο Επειός και
τον αφιέρωσαν στη Θεά Αθηνά. Μόνον ο ιερέας των Τρώων Λαοκόων κατάλαβε το
πονηρό σχέδιο και είπε: «Timeo Danaos et dona ferentes»
(=φοβούμαι τους Δαναούς-δηλαδή τους Έλληνες-κι όταν ακόμη προσφέρουν δώρα).
Έτσι έληξε ο Τρωικός πόλεμος ο οποίος είχεν αρχίσει στην ουσία από τον γάμο
του Πηλέα και της Θέτιδας, στον οποίον είχαν προσκληθεί όλοι οι θεοί και οι
θεές εκτός από την Έριδα. Αυτή, θέλοντας να τους εκδικηθεί για την περιφρόνηση,
κατά την ώρα της διασκεδάσεως, πέταξε στο τραπέζι που έτρωγαν οι θεοί το χρυσό
μήλο…
Πιθανή ετοιμολογία. Προ ημερών έπεσε στα χέρια του γράφοντος το βιβλίο:
Βοήθημα Θρησκευτικών Α’ Γυμνασίου-ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, της Δέσποινας Σ.Μιχάλαγα,
«αντικείμενο – του οποίου – είναι η Παλαιά Διαθήκη και κυρίως το σωτηριολογικό
σχέδιο του Θεού», άποψη που συμφωνεί με κάτι που είχα διαβάσει κάποτε σε βιβλίο
ή περιοδικό θρησκευτικού περιεχομένου: «ο Κύριος έχει οδόν»=σχέδιον. Πράγματι,
εάν στις δύο λέξεις: έχει+οδόν προστεθεί η παραγωγική κατάληξη -ιο(ν) προκύπτει
η λέξη σχ-έδ-ιο(ν).
Για να λυθεί η «εξίσωση»: έχ-ει+οδ-όν + ιο(ν)= σχέδιο(ν), σκεπτόμαστε ως
εξής:
α) Η λέξη σχέδιον, λένε τα λεξικά, ότι είναι ουδέτερον του επιθέτου:
σχέδιος-ία-ιον ή: ο, η σχέδιος, το σχέδιον. Το δευτερόκλιτο αυτό επίθετο,
δηλαδή, είναι και δικατάληκτο, και άρα υπάρχει περίπτωση να είναι και σύνθετο,
σύμφωνα με τον ΑΧ. ΤΖΑΡΤΖΑΝΟ, ο οποίος (στη σ. 56, Γραμμ. ΑΕΓ) λέγει: «εκ των
εις –ος επιθέτων δικατάληκτα είναι:
1) τα πλείστα εκ των συνθέτων εις –ος: (ο, η) ά-καρπος,
(ο, η) α-θάνατος, (ο, η) επί-τιμος, (ο, η) έν-δοξος κ.λπ.».
(ο, η) α-θάνατος, (ο, η) επί-τιμος, (ο, η) έν-δοξος κ.λπ.».
β) Από τον αόριστο β’ «έ-σχ-ον» του ρήματος έχω ευρίσκεται το ρηματικό θέμα
σχ-.
γ) Στην Καινή Διαθήκη διαβάζουμε: «Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η
ζωή».
δ) Στο λεξικό των LIDDELL-SCOTT (σ.269) περιέχεται: οδός= (3)
μέθοδος… 4) ιδίως εν χρήσει επί της Χριστιανικής πίστεως και των οπαδών της… (Ο
Κούρτ φρονεί ότι τα οδ-ός, δρόμος, ουδ-ός, κατώφλιον, και ούδ-ας, έδαφος,
παράγονται πάντα εκ ρίζης τινός ΕΔ (πορεύομαι). Σύμφωνα με τα παραπάνω η παράσταση:
έχ-ω+οδ-ός+ιο(ν) παίρνει τη μορφή: έ-ΣΧ-ον+ρίζα ΕΔ+ΙΟ(Ν)=ΣΧ-ΕΔ-ΙΟ(Ν)=ΣΧΕΔΙΟ(Ν).
24-11-2010