Αποστολόπουλος Νίκος
Το διαδίκτυο ως παγκόσμιος τόπος πληροφόρησης, γνώσης, συνύπαρξης διαφορετικών αντιλήψεων, πολιτισμών και εμπορικών συναλλαγών, αποτελεί ένα τεχνολογικό εργαλείο ευρέως διαδεδομένο, αρκετά δημοφιλές και με τεράστιες δυνατότητες.
Η φυσιογνωμία του και η ταχύτητα με την οποία κάποιος μπορεί να αναζητήσει μία πληροφορία, να επικοινωνήσει, να αναρτήσει ένα άρθρο και να εκτελέσει μια αγορά, το καθιστούν οιονεί θαύμα της σύγχρονης κοινωνίας.
Επιχειρώντας μια πιο φιλοσοφική και ενδελεχή προσέγγιση σε ορισμένες πτυχές του διαδικτύου, θα μπορούσαμε να κάνουμε λόγο για ένα τεχνολογικό μέσο όπου κάποιος μπορεί να δημιουργήσει, να ισοπεδώσει ή και να μηδενίσει οτιδήποτε και οποιονδήποτε. Μολονότι η νομοθεσία που ρυθμίζει τη λειτουργία του διαδικτύου έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου τα τελευταία έτη, ωστόσο η ποσότητα των πληροφοριών και ο όγκος των ιστοσελίδων συνεχίζουν να μην το καθιστούν απολύτως νομικά ελέγξιμο. Η δημοκρατικότητα που διαπερνά τη λογική του διαδικτύου και η δυνατότητα που παρέχει σε όλους τους χρήστες να δημοσιεύουν αμφιβόλου αξιοπιστίας πληροφορίες, να διατυπώνουν ανώνυμες πολλές φορές κρίσεις και απόψεις όπως και να επικοινωνούν με αγνώστους από όλον τον πλανήτη, αποτελούν ζητήματα προς διερεύνηση.
Το διαδίκτυο, χαρακτηριστικό παράδειγμα του μετανεωτερισμού, με την αχανή έκταση των ιστοσελίδων του, τις υπερσυνδέσεις μεταξύ των πληροφοριών, που συχνά καταλύουν και ισοπεδώνουν τις μεστές νοήματος διαφορές των πραγμάτων, και τη δυνατότητα που παρέχει για διατύπωση ανερμάτιστων απόψεων από κάθε ενδιαφερόμενο, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως συχνά λειτουργεί ως υψηλής τεχνολογίας σύνθεση των χειρότερων γνωρισμάτων της εφημερίδας και του καφενείου.
Στο χώρο του διαδικτύου, τίποτα δεν είναι τετριμμένο ώστε να μην συμπεριληφθεί σ’ αυτό και τίποτα τόσο σπουδαίο ώστε να αξιώνει την πρωτοκαθεδρία. Η συνύπαρξη ανάμεσα στο σημαντικό και το ασήμαντο, χωρίς μερικές φορές να διαχωρίζονται μεταξύ τους, αποτελεί ένα από τα στοιχεία που προσδίδει αυτόν τον μηδενιστικό και ισοπεδωτικό χαρακτήρα στο διαδίκτυο. Ένα επιστημονικό άρθρο, μια μελέτη ή η περιήγηση σε ένα εικονικό μουσείο μπορεί να συνυπάρξει πλάι - πλάι με τη δυνατότητα να αποκτήσει κάποιος τη δική του εικονική φάρμα ή να αγοράσει ένα ζευγάρι μεταχειρισμένα παπούτσια.
Το πιο ελκυστικό όμως και συνάμα επικίνδυνο στον κυβερνοχώρο είναι ότι ο καθένας μπορεί να θεωρεί τα πράγματα υπό τη οπτική γωνία του Θεού. Όλα εξαρτώνται από τις διαθέσεις και τη βούληση του χρήστη απέχοντας μόλις ένα ‘’κλικ’’. Η ευκολία αυτή στην πρόσβαση και η δύναμη των πολλαπλών επιλογών που παρέχει το διαδίκτυο, δημιουργούν αυτή την έλλειψη της αίσθησης του τι είναι εν τέλει σημαντικό. Το κοινότυπο και το σπουδαίο, το ενδιαφέρον και το ανούσιο, το ποιοτικό και το μη ποιοτικό συνυπάρχουν φύρδην μίγδην διαμορφώνοντας αυτό που o Fredric Jameson περιγράφει ως «αβαθές» θέλοντας να προσδιορίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μεταμοντερνισμού.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του διαδικτύου που αξίζει να επισημάνουμε έχει να κάνει με τη δυνατότητα που παρέχει στους περιηγητές του να υποδύονται πολλά και διαφορετικά «εγώ», δηλαδή πολλούς και διαφορετικούς τύπους – χαρακτήρες ανθρώπου. Στα εικονικά στέκια (chat rooms) καθώς και σε πολλά γνωστά κανάλια κοινωνικής δικτύωσης, οι χρήστες έχουν την ευχέρεια να το πράξουν ικανοποιώντας πολλές φορές την επιθυμία τους να προσποιηθούν ή να παρουσιάσουν αυτό που θα ήθελαν να είναι εκμεταλλευόμενοι συχνά την ανωνυμία και την υποκειμενικότητα που τους παρέχει αυτό το τεχνολογικό επίτευγμα. Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συνέπειες για μια τέτοιου είδους επιλογή, δημιουργεί στους χρήστες αυτή την απελευθέρωση στο πράττειν, το λέγειν ακόμα και το φαίνεσθαι (το τι φωτογραφία θα επιλέξει κάποιος για να παρουσιάσει τον εαυτό του στο ίντερνετ, επαφίεται καθαρά στον ίδιο). Αυτά τα νέα και πολλές φορές συναρπαστικά για αρκετούς «εγώ», οδηγούν στο να σκεφθούν οι χρήστες του διαδικτύου τον εαυτό τους ως ρευστό, αποκεντρωμένο, πολυσχιδή, πολυδιάστατο και διαρκώς εν τω γίγνεσθαι. Θα μπορούσε κανείς λοιπόν να υποστηρίξει σε σχέση με το εν λόγω θέμα πως το διαδίκτυο έχει καταστεί ένα σημαντικό κοινωνικό εργαστήριο για πειραματισμούς με τις συγκροτήσεις και ανασυγκροτήσεις πολλαπλών ταυτοτήτων του «εγώ».
Καταλήγοντας στο άρθρο μας με μια διαπίστωση, θα λέγαμε ότι το internet τείνει να εξελιχθεί (αν δεν έχει εξελιχθεί ήδη) σε μια γιγάντια νοόσφαιρα, δηλαδή σε ένα παγκόσμιο και γιγάντιο νοητικό δίκτυο που θα περιβάλλει τη Γη ελέγχοντας τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του πλανήτη. Σε αυτή τη νοόσφαιρα, η σωματική εντοπιότητα θα αντικατασταθεί πλήρως από την ασφαλή και αποστασιοποιημένη πανταχού παρούσα ενατένιση. Συγχρόνως, οι πάντες θα μπορούν πλέον να απολαμβάνουν τη μαγεία των τεχνολογικών δυνατοτήτων θέτοντας στο επίκεντρο της ζωής τους την απόλαυση που τους παρέχει αφειδώς η αισθητική σφαίρα του διαδικτύου.
Αποστολόπουλος Νίκος
Υποψήφιος διδάκτορας Παν/μίου Αιγαίου
MSc ‘’Εκπαίδευση με χρήση νέων Τεχνολογιών’’ Παν/μίου Αιγαίου
Εκπαιδευτικός Α’/βάθμιας εκπαίδευσης στο Δ.Σ. Λίμνης