ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΡΡΙΨΗ ΤΗΣ ΣΚΟΥΡΙΑΣ ΤΗΣ ΛΑΡΚΟ ΣΤΟΝ Β. ΕΥΒΟΙΚΟ ΚΟΛΠΟ

Σας στέλνω μια σύνοψη των αποτελεσμάτων των ερευνών μας στην
περιοχή απόρριψης της σκουριάς στον Β. Ευβοϊκό.

Με εκτίμηση

Μ. Σύμπουρα
ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ

Η χημική σύσταση της σκουριάς, της μεταλλουργικής μονάδας της ΛΑΡΚΟ που απορρίπτεται στον Β. Ευβοϊκό, περιλαμβάνει οξείδια του πυριτίου (33.6%), οξείδια του αργιλίου (8.9%), ανθρακικό ασβέστιο (3.3%), oξείδια του μαγνησίου (3.4%), οξείδια του χρωμίου (4.3%), νικέλιο Ni (0.2%) και σίδηρο (33.9%). Περιέχει ακόμα Co κοβάλτιο (0.025%) και μικρά ποσά οξειδίου του αρσενικού το οποίο δεν φαίνεται να εμπλουτίζει ιδιαίτερα τα φυσικά ιζήματα της περιοχής.

Οι επιπτώσεις της απόρριψης της σκουριάς στο σύστημα του Βορείου Ευβοϊκού κόλπου, με

βάση τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθησης του ΕΛΚΕΘΕ (2000-2010), συνοψίζονται στα ακόλουθα:

Επιπτώσεις στην γεωμορφολογία και γεωχημεία της περιοχής

• Υπάρχει επικάλυψη ορισμένης έκτασης του πυθμένα, από τις απορριπτόμενες σκουριές, που σε ορισμένα σημεία του Β. Ευβοϊκού ανοικτά της Λάρυμνας φθάνει τα 2μ. πάχος. Σημειώνεται ότι η θαλάσσια απόρριψη των μεταλλουργικών αποβλήτων στην συγκεκριμένη περιοχή, γίνεται κατόπιν σχετικής Κοινής Υπουργικής Απόφασης ως μόνη εναλλακτική λύση μέχρι την υλοποίηση του σχεδίου της χερσαίας διάθεσης.
• Η ποιοτική ανάλυση του αιωρούμενου υλικού (δηλαδή του ανόργανου υλικού που δεν διαλύεται αλλά αιωρείται στο θαλασσινό νερό) έδειξε ότι το εμπλουτισμένο σε νικέλιο και χρώμιο υλικό της μεταλλουργικής σκουριάς δεν εμφανίζεται να συμμετέχει στην σύσταση του αιωρούμενου υλικού, αλλά ότι αυτό αποτελείται από σωματιδιακό οργανικό και ανόργανο υλικό. Κατά συνέπεια η διασπορά της μεταλλουργικής σκωρίας σε μορφή αιωρήματος, λόγω αυξημένου ειδικού βάρους και γρήγορης καθίζησης, δεν φαίνεται να αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιβάρυνσης του θαλασσίου περιβάλλοντος του Β. Ευβοϊκού. 
• Ωστόσο, η γεωχημική μελέτη των αποθέσεων της σκουριάς στο βυθό έδειξε ότι το υλικό της σκουριάς αντιδρά με το θαλασσινό νερό μετά την απόρριψή του, με αποτέλεσμα να εκλύονται ιόντα νικελίου και χρωμίου στην υπερκείμενη του αποθέματος υδάτινη στήλη της περιοχής απόρριψης που στην συνέχεια διαχέονται στην ευρύτερη περιοχή του Β. Ευβοϊκού. Το υποθαλάσσιο αυτό απόθεμα αποτελεί πηγή μετάλλων, τα οποία μπορούν να απορροφηθούν από βενθικούς οργανισμούς και ψάρια που βρίσκονται σε άμεση επαφή με την σκουριά και τα εμπλουτισμένα σε μέταλλα νερά των πόρων του ιζήματος.

Συγκεντρώσεις μετάλλων

      Η μελέτη των συγκεντρώσεων των τριών κυρίων μετάλλων σιδήρου, νικελίου και χρωμίου (τα οποία μελετάμε επειδή είναι ιδιαίτερα άφθονα στην σκουριά) έδειξε ότι, σύμφωνα με τα διαθέσιμα βιβλιογραφικά στοιχεία (κατευθυντήριες οδηγίες του Aμερικανικού Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων όσο αφορά την κατανάλωση Οστρακοειδών, της Αμερικανικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας), οι συγκεντρώσεις των τριών ανωτέρω μετάλλων στα εκτρεφόμενα ψάρια (τσιπούρες και λαβράκια) παρακείμενων ιχθυοτροφείων που ελέγχθηκαν, είναι εντός των ορίων ασφαλούς κατανάλωσης (ως προς του ρύπους που μελετάμε). Επισημαίνεται ότι τόσο η Ελληνική νομοθεσία όσο και αυτή της Ε.Ε. δεν έχουν θεσπίσει κριτήρια ποιότητας θαλασσινών τροφών με αναφορά επιτρεπόμενων ορίων για μέταλλα όπως ο Fe, το Ni και το Cr. Πάντως, η εκτίμηση των διαχρονικών τάσεων των συγκεντρώσεων των μετάλλων έδειξε μιά αυξητική πορεία στις συγκεντρώσεις των ανωτέρω οργανισμών σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.

Οι βενθικοί οργανισμοί (οι οργανισμοί που ζουν στο βυθό ή κοντά στο βυθό) και τα ψάρια που διαβιούν στην περιοχή απόρριψης της σκουριάς εμφανίζουν σημαντικά αυξημένες συγκεντρώσεις μετάλλων (Fe, Ni, Cr) σε σχέση με τους οργανισμούς της παρακείμενης περιοχής αναφοράς. Ωστόσο και πάλι διαπιστώθηκε αυξητική πορεία στις συγκεντρώσεις των μετάλλων, κυρίως στην περιοχή απόρριψης αλλά σε αρκετές περιπτώσεις και στην περιοχή αναφοράς.

• Οσον αφορά τα υπόλοιπα μέταλλα (Cu, Cd, Hg, Pb, Mn & Zn) φάνηκε ότι η σκουριά επιβαρύνει τους οργανισμούς με Pb, Mn & Zn.
• Οι συγκεντρώσεις στους βενθοπελαγικούς οργανισμούς των Hg, Cd & Pb (μέταλλα για τα οποία υπάρχει σχετική νομοθεσία) ήταν κάτω των θεσπισμένων για την κατανάλωση ορίων.

Οικολογικές επιπτώσεις

• Εχουμε μείωση του αριθμού των ειδών που αλιεύθηκαν πειραματικά και στις δύο περιοχές μελέτης (σκουριά και περιοχή αναφοράς) σε σχέση με παλαιότερα έτη, ύπαρξη ιστολογικών προβλημάτων στα αλιεύματα από την περιοχή της σκουριάς και μείωση του αριθμού των θηλυκών ατόμων κωλοχτύπας.
• Τα αποτελέσματα του βενθικού οικοσυστήματος (πανίδα του βυθού)  έδειξαν ότι η απόρριψη της σκουριάς αποτελεί μιά μηχανική όχληση στους φυσικούς πληθυσμούς με αποτέλεσμα να υφίστανται μείωση και υποχώρηση τα ευαίσθητα είδη ενώ αντίθετα παρουσιάζεται έξαρση άλλων ειδών περισσότερο ανθεκτικών. Προκαλείται δηλαδή, μιά υποβάθμιση στη δομή και τη σύνθεση των βενθικών βιοκοινωνιών με απόκλιση από την ισορροπημένη φυσική κατάσταση. Η περιοχή φαίνεται ότι υφίσταται μιά συσσωρευτική επιβάρυνση και απώλεια της συνολικής βενθικής βιοποικιλότητας. Οι βενθικές βιοκοινωνίες επανακάμπτουν σε ορισμένα  σημεία όπου η απόρριψη, τουλάχιστον γιά μακρές περιόδους, έχει σταματήσει. Ωστόσο εκτιμάται ότι και σε περίπτωση πλήρους παύσης, των απορρίψεων σκουριάς θα χρειαστεί αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα γιά να επανακάμψουν οι βενθικές βιοκοινωνίες διαδικασία που εξαρτάται και από πολλούς άλλους παράγοντες όπως ο ρυθμός φυσικής ιζηματογένεσης, η γεωμορφολογία της περιοχής κλπ.

Εκταση των επιπτώσεων

·         Γενικά οι επιπτώσεις της συνεχιζόμενης απόρριψης φαίνεται ότι επεκτείνονται και εκτός της περιοχής της απόρριψης σκουριάς όπως φαίνεται από την αύξηση των επιπέδων βιοσυσσώρευσης μετάλλων και σε οργανισμούς της περιοχής αναφοράς εκτός από την περιοχή απόρριψης και από τις επιπτώσεις στις βενθικές βιοκοινωνίες. Οι συστάσεις του ΕΛΚΕΘΕ εμμένουν στην αλλαγή του τρόπου διάθεσης των σκωριών της ΛΑΡΚΟ και στην εγκατάλειψη της πρακτικής της θαλάσσιας απόρριψης. Η πρακτική αυτή υποβαθμίζει την ποιότητα των νερών του Β. Ευβοϊκού κόλπου θέτωντάς την σε κίνδυνο να μην εκπληρώσει τις απαιτήσεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Υδατα (ΟΠΥ, 2000/60) που επιβάλει επίτευξη της καλής οικολογικής κατάστασης όλων των επιφανειακών υδάτων της χώρας μέχρι το 2015.